GÜLİSTAN OKUMAYANLARA

(10 Temmuz 2023, Pazartesi)

Sadi (Şirazî) Ebu Abdullah Müşerref (ed-din) b. Muslih eş-Şirazi, doğum tarihi -kesin değildir. 1184 ila 1202 arasında tahmin edilir.- 1292 vefat eder. Renkli bir sima. Gezgin ve nüktedan. Düşüncelerini hikaye ve anı şeklinde dile getirir. Bir yönüyle Mevlana'yı andırır. Hikmetli sözleri ve kıssaları zikreder. Darb-ı mesellerden, atasözlerinden çok yararlanır. Toplumun tercümanı gibi davranır ve özlü sözleri dilden dile dolaşır hale gelmiştir. Onun Gülistan'ı medreselerde de okutulur.

Gülistan; nesirler arasına manzumlar yerleştirilmiş, bir mukaddime ve sekiz bölümden oluşur.

1. bölüm hükümdarların hal ve hareketleri. 2. bölüm dervişlerin ahlakı. 3. bölüm kanaatin fazileti. 4. bölüm susmanın faydası. 5. bölüm aşk ve gençlik 6. bölüm takatsizlik ve ihtiyarlık. 7. bölüm terbiyenin etkisi. 8. bölüm sohbet adabı diye tasnif edilmiş. Biz de kitabı okumayanlar için bazı özlü sözlerini seçerek nakletmeye çalıştık umarım faydalı olmuştur.

-aslan mağarada açlıktan can verse, köpeğin ağzından artanı yemez.

-çöllerde kavrulmuş bir yoksul için haşlanmış şalgam som gümüşten iyidir.

-murdar murdara yakışır.

-kendine acımayana kimse acımaz.

-eceli gelmeyen balık karada dahi ölmezmiş.

-altın suyu ile yazılmış çirkin yazı...

-haramzadenin kanı dışında helal bir şeyi olmaz.

-körün kaşında rastık boş özentidir.

-eli dünya muradına ermeyen kimse, öz memleketinde bile gariptir.

-ecel gelmeden ölünmezse de sen ejderhanın ağzına gitme.

-temren yaradan çıkar, acısı gönülde kalır.

-nadir üzerine hüküm verilmez.

-tamahsız kişinin başı dik olur.

-derdini düşmana söyleme; sevine sevine lahavle çeker.

-bir sözü bir kere söyle.

-sözün ortasında söze başlama.

-bilen kişi her bildiğini söylemez.

-kötü sesle Kur'an okuyan Müslümanlığın şerefini kırar/zedeler.

-gönle giren her şey, göze hoş gelir. Yusuf'un (as) yüzüne inkar gözüyle bakan, onu çirkin diye vasıflandırır. İstekli gözle bakıldığında, şeytanı, kerrubi gözlü melek görür.

-nazlı kul/köle sahibine yumruk atar.

-savaşçılar düşmanlarını öldürürler, güzeller/sevilenler dostlarını.

-hekim perhiz veriyor, azgın nefis şeker istiyor.

-birine hasret duyarak onu özlemek usanmaktan iyidir.

-aynı kabukta iki iç badem olmak...

-insan, tatlı yaşantının değerini musibet görmeden önce bilmiyor.

-latif iken sert davranmak, sertleşince latif davranmak...

-kişi nefsinin kötülüklerinden kurtulabilir, iftiracının kötü zannından kurtulamaz.

-bir düşmanı görmemek için bin dosttan vazgeçmek.

-Harzem'le Hatâ (şehir adı) barış ettiler. Zeyd'le Amr'ın düşmanlıkları daha bitmedi mi?

-Leyla'nın güzelliğine Mecnun'un gözbebekleriyle bakarsan anlarsın...

-iki odun birlikte yanarsa hoş olur.

-sağlarda yara sızısı olmaz.

-utanmazlığı adet edinmiş kimse başkalarının şerefini düşünür mü?

-kimin terazisinde altın olursa, onun pazısı da kuvvetli olur.

-avına pençesini atan aslana itin ürümesi tesir eder mi?

-insanlar kendi ayıplarının hamalıdır.

-taze gencin şenliğini kocalarda arama.

-cimri, bir dinar için balçığa saplanmış eşekler gibi aciz kalır da Fatiha isteyene yüz tane okur.

-kocamış kişi kocakarılardan hoşlanmaz da genç bir bayanın kocamış erkekten nasıl olur da hoşlansın.

-eli titreyen inci dizmesini bilemez.

-yedi denizde yıkasan bile köpek ıslandıkça daha pis olur.

İsa'nın (as.) eşeğini Mekke'ye götürsen, döndüğü zaman yine eşektir. (aslına döner)

-mevki şehrin kapısından dışarı çıkmaz.

-hüner akan bir çeşmedir, sürekli bir devlettir.

-babanın mirasını mı istiyorsun; bilgisini ve hünerini öğren.

-bir yoksul yüz türlü uygunsuz iş yapsa bunun yüzde birini dostları dahi bilmez. Ama sultan beğenmedik bir tek iş etse/yapsa, ülkeden ülkeye onu ulaştırırlar.

-hocanın cefası baba sevgisinden daha iyidir.

-dağlara yağmur/kar yağmazsa ırmak bir yıl sonra kuru çay olur.

-sıcak nefes soğuk demire tesir etmez.

-terbiye bir ama istidad farklı farklıdır.

-rızka değil rızkı verene bağlan.

-herkesin öptüğü Kabe örtüsü ipek böceğinin hatırı için öpülmüyor.

-hasır dokuyucuyu ipek tezgahında çalıştırmazlar.

-zincirden kurtulmuş esir, zindana atılan emirden iyidir.

-ertesi günün harcı ortada olmayanın gecesi darmadağınık olur.

-iyilerin hırkasını giyip cer lokmasını satmak...

-mide ile şehvet ikizdir. Biri rahatladı mı öbürü şahlanır.

-yırtıcı köpek eti bulunca; 'Bu, Salih Peygamber'in devesi midir, yoksa Deccal'ın eşeği midir?' diye sormaz.