İşi Vaktinde Yapmak

(13 Temmuz 2018, Cuma)

“Çî vaht. Paşay taht: Zamanında yapılan iş; tahttaki padişah gibidir.” ¹

Beniadem, önemli, önemsiz çokça işler yapar.

Biz işler işlerken, acaba yerli yerince yapabiliyor muyuz, yapamıyor muyuz?

Bunun kıstası/ölçüsü var mıdır? Yok mudur?

Vaktinden önce veya sonra işin işlenmesi nasıl bir sonuç doğurur?

Yaptığımızın işin önemli veya önemsiz oluşuna bakmadan, ne iş yapıyorsak, hangi amel işliyorsak yerinde ve zamanında yapılması icabeder.

Zamanında yapılamayan işin kıymeti azalır, değeri düşer, ederinin altında bir pahaya irca olur.

Yani vaktinde yapılan iş; tahttaki padişah gibidir. Padişah tahttan düşünce; değeri, etkisi, yapabilirliği, toplum nezdindeki itibarı ne ise vaktinde yapılmayan işin de durumu öyledir.

Buradaki işten kasıt; geneldir. Herhangi bir şey özel olarak kast edilmemiştir. Yani sadece devlet idaresi ile ilgili değildir.

İster ailevi bir mesele olsun, ister ticari bir mesele veya iş olsun, ister evlilik olsun, ister küsleri barıştırma olsun, ister bir cemiyet meselesi olsun, ister bir devlet işi olsun fark etmez, hepsi için geçerlidir.

Burada dikkat edilmesi gereken ne acele edip erken davranmak ne de ihmalkârlık edip geç kalmak vardır. Tam zamanında.

Mütefekkirlerimiz sabrı; “bir dakika geç kalma tembelliğinden ve bir dakika erken davranma aceleciliğinden kurtulmak” diye tarif eder.

Onun için, hangi işe koyulursak koyulalım, hangi meseleye soyunursak soyunalım, zamanlamaya ve ortama iyi dikkat etmeliyiz.

Tahta geçmeden önce padişah adayı ile tahta geçen padişah aynı değildir, nasıl olsa bu şehzadedir, tahta geçer ona meseleyi arz edelim de denilmiyor atasözünde. Padişahtır tahttan düşse de etkisi vardır onu da demiyor. Tahta oturmakta olan padişaha diyor, yani benzetmeyi böyle yapıyor.

Bu sadece iş işlemek için de geçerli değil, aynı zamanda nasihat için de geçerlidir, arabuluculuk için de geçerlidir.

Zamanında yapılamayan nasihat, iş işten geçtikten sonra yapılırsa çok fazla bir değer ifade etmez. Neşteri yerinde ve zamanında vurmak lazım. Padişah olmayana da nasihat geneldir. Yani yapabilirlik mevkiinde olana nasihat daha değerlidir.

Genellemeler de atasözünü tam karşılamaz. Nokta atış olacak, kime nasihat edilecekse ona edilecek. Meçhul kiplerle iş ve eylem ikazı ve nasihati yapılırsa hedefi kaybolur?

Nazik ve kibarlığı elden bırakmadan, incitmeden ama söylenmesi gerekeni söylemek tahttaki padişahın işi gibidir, öbürü ya şehzade veya düşmüş padişah gibi olur.

¹_{^{Zaza Atasözü}}